تعیین خصوصیات فنوتیپی زنبور عسل ایرانی (apis mellifera meda) در استان زنجان

بدین منظور از 2 زنبورستان از هر یک از 4 شهرستان استان زنجان شامل زنجان، ابهر، ماهنشان و طارم اقدام به نمونه برداری شد. اندازه گیری صفات مورفولوژیک به روش روتنر و با استریومیکروسکوپ مجهز به عدسی چشمی مدرج انجام گرفت. زنبوران زنبورستان یک منطقه زنجان با اندازه عرض بند سوم وچهارم پشتی شکمی بیشتر زنبوران درشت تری نسبت به بقیه زنبوران مناطق مورد بررسی هستند و زنبوران زنبورستان دو منطقه زنجان ویک ابهر با اندازه عرض بند سوم و چهارم پشتی شکمی کمتر، زنبوران کوچک جثه تری نسبت به بقیه زنبوران می باشند، تعداد قلاب های بال سمت راست و چپ در زنبورهای موردمطالعه تفاوت معنی داری نداشته اند، بر اساس نتایج کلی73% از نمونه های مورد مطالعه خصوصیت discoidal shift در ناحیه 1+ بودند ، پس می توان نتیجه گرفت که بال جلویی اکثر زنبوران از نظر این خصوصیت درناحیه 1+ هستند. باانجام تجزیه خوشه ای برای تمام خصوصیات مناطق مورد بررسی به دو گروه تقسیم شدند:1) زنبورستان یک ماهنشان، زنبورستان دو زنجان و زنبورستان یک و دو طارم، 2) زنبورستان دو ماهنشان و زنبورستان یک زنجان و زنبورستان یک و دو ابهر. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی برای 14 صفت مورد ارزیابی مشخص گردید که مولفه اول و دوم به ترتیب 494/50 و 846/22 درصد و مجموعاً 339/73 درصد از تغییرات کل را توجیه نموده اند. مولفه اصلی اول بیشترین سهم را در تبیین واریانس کل داشت. عرض بال، کوبیتالa، کوبیتالb، طول ران، ساق، پنجه، t3 و t4 و قلاب چپ وراست بیشتر توسط این مولفه توجیه شدند به عبارت دیگر می توان بیان داشت، از آنجاییکه مولفه اصلی اول مهمترین مولفه می باشد، پس صفات مذکور نیز که عمدتاً توسط این مولفه توجیه می شوند، نسبت به سایر صفات در تمایز مورد ارزیابی زنبورعسل مهمتر هستند. صفات طول بال، کوبیتال ایندکس و طول موی بند پنجم پشتی شکمی، ضریب تبیین بیشتری در مولفه اصلی دوم داشتند. به عبارت دیگر این مولفه عمدتاً توجیه کننده این صفات میباشد. کلمات کلیدی: زنبورعسل، خصوصیات مورفولوژیکی، تنوع فنوتیپی.